Bill Gates of Greta Thunberg; wie helpt ons uit de klimaatcrisis?
Van de ‘bijzondere’ mensen van wie je met een grote belangstelling stukken of interviews gaat lezen; visionaire/conceptuele schrijveres, spirituele mystici of zakentycoons — omdat ze vanuit een zekere bron of overzicht zaken in een bepaald verband kunnen zien die ik niet zie — heb ik een persoonlijke neiging om die laatste groep te negeren. Heel mooi dat Steve Jobs mobiele apparatuur met talloze gecombineerde functies heeft ontwikkeld die nu de halve wereldbevolking in haar zak heeft, maar om nou om die reden zijn biografie woord voor woord als manna van een ‘goeroe’ tot mij te nemen in de hoop op ‘verlichting’ gaat mij te ver. Ik had hem misschien ergens in die richting gewaardeerd als hij als eerste tussen zijn tegenstrevers een mobiele telefoon had ontwikkeld die 100 % recyclebaar is en ook gerecycled wordt — met alle toegepaste schaarse ‘bloedmetalen’ en al - maar niets van dat alles.
Maar Bill Gates is toch van een andere categorie. Je kunt je natuurlijk afvragen of het terecht is dat een sterveling zo onnoemelijk rijk is en of hij niet gewoon meer belasting had kunnen betalen, maar feit is dat hij er niet voor heeft gekozen om zijn fortuin op te potten of zelfzuchtig op te maken, al golfend op zijn eigen courses. Hij wil het daadwerkelijk aanwenden om de mensheid verder te brengen en ik ben geneigd om hem in deze intenties te vertrouwen. Hij past daarin in een Amerikaanse traditie van zeer vermogende weldoeners, die wij in Nederland nauwelijks kennen. Dat hij voor vele antivaxers tesamen met Klaus Schwab de face of evil is laat ik maar even voor wat het is. Bovenal zou het kunnen zijn dat Gates in tegenstelling tot bijvoorbeeld onze meeste nationale politici beschikt over ‘metavisie’; zijn denken beperkt zich niet tot een natie of een bepaalde belangengroep (zoals een potentieel electoraat). En zijn grote opdracht spitst zich ook nog toe op onze grootste ‘uitdaging’; de klimaatcrisis, waarin ik hem volledig kan bijvallen. En we hebben ook een metavisie op deze problematiek nodig, kunnen wij ook constateren na weer een kabinetsperiode waarin onthutsend weinig is gebeurd om onze zo verstrekkende uitgesproken ambities op dit gebied gestand te doen. Zodoende las ik met belangstelling de recensie van Gates’ boek “Hoe we een klimaatramp kunnen vermijden” door Ben van Raaij in de volkskrant van zaterdag 27 februari, die ik als ietwat ‘zurig’ kwalificeer, maar die mij voldoende aanknopingspunten bied. Ik zal mij beperken in het reflecteren van de door Van Raaij weergegeven elementen van de toekomstvisie van Bill Gates. Het zou mogelijk een te homeopatische verdunning van de denkbeelden van Gates opleveren. Zoals verwacht kan worden van een technologisch gedreven en innovatieve (ex-)tycoon verwacht hij veel van de techniek en steekt hij daarin ook zijn nek uit door met zijn persoonlijke vermogen te investeren in bijvoorbeeld schone(-re) vormen van kernenergie. Het is te prijzen dat Gates ook nadenkt over de moeilijker te vergroenen functies zoals staalproductie. Hij is geen “groene luchtfietser” en ik ben geneigd hem ook niet als een pure ‘ecomodernist’ te beschouwen. Ecomodernisten geloven dat de komende technische ontwikkelingen (bijna als vanzelf) de optredende milieuproblemen gaan oplossen. Ze vormen een aparte categorie van tegenvoeters van de, zoals de door hen als ‘doemprofeten’ beschouwde denkers/opiniemakers als Greta Thunberg. Ze miskennen mijns inziens ook dat de technologie juist ook aan veel van onze milieuproblemen ten grondslag ligt. Ecomodernisten zijn niet perse ‘klimaatontkennend’ maar ik beschouw ze wel als schadelijk voor deze zaak omdat ze feitelijk de urgentie voor persoonlijk (b.v. energiebesparen) en politiek handelen miskennen en in die zin ‘demobiliseren’. Hoewel het boek zich vanuit de (ondernemende) optiek van Gates toespitst op wat de techniek (en het inzetten op de juiste ontwikkelingen op dit gebied) kan betekenen, miskent Gates deze persoonlijke en politieke dimensie niet: “Hij benadrukt in zijn boek hoe cruciaal overheden zijn” en “Overheden kunnen ook helpen door snel een prijskaartje te hangen aan CO2” (waar ik het ook zeer mee eens ben). Van Raaij onderkent echter een zeker eigenbelang (vanuit gedane investeringen) bij Gates en verwijt dat hij te weinig kritisch is op de terugtrekkende en/of ronduit schadelijke bewegingen van populisten als Trump en Bolsonaro. Dat zou kunnen maar dat rechtvaardigt mijns inziens niet van Raaij’s bijna dodelijke uitsmijter:
“Het leidt, los van de paranoia van de complotdenkers, toch tot de vraag hoe wenselijk het is dat de technologische oplossingen voor de klimaatcrisis mede bepaald worden door de afwegingen van één man. U weet het antwoord.”
Ik weet zeker het antwoord en dat is waarschijnlijk een andere dan die van Van Raaij: Luister naar deze man, want we hebben iedereen nodig; Bill Gates, Greta Thunberg (sorry voor mijn misleidende titel), onze politici, maar zeker ook U en ik.