Corona ontdekking nr. 1: Sandinista!
Sandinista! van the Clash logenstraft al mijn vuistregels voor een classic album en is desondanks één van de allerbeste platen ooit gemaakt (al wist ik dat heel lang niet). Ik zal ze 1 voor 1 langsgaan.
I) Overdaad schaadt
Natuurlijk er zijn een aantal zeer geslaagde dubbelalbums in de popgeschiedenis; Exile on mainstreet, het Manassas-debuut, Gaye’s Here my dear, maar er zijn ook de nodige dubbelalbums die toch wel een hele zit zijn; The white album (met zijn melige momenten als ‘Rocky Raccoon’), Tommy (4-plaatkanten met die “deaf, dumb and blind boy” is echt wel veel). The white album had een geniaal album kunnen worden indien ze het wat hadden gestript, Fleetwood Mac’s Tusk idem dito. Bij de overgang van vinyl naar cd werd de neiging van acts om teveel op plaat te kwakken epidemisch: Notes on a conditional form van The 1975; zeer mooi op momenten maar toch duidelijk te weinig tot een kern teruggebracht.
De voorganger en dubbelaar London calling die ik tot voor kort veel beter kende — omdat iedereen dat zo’n onmisbaar album vond (en veel vaker dan Sandinista! als classic wordt genoemd) — beschouwde ik wat dat betreft als een geslaagde “proeve van bekwaamheid”; afwisselend en alles heeft niveau; er staan geen slechte, noch matige nummers op. Tot ik me enige tijd terug vanuit ‘coronaverveeldheid’ serieus aan die bijna 2-en-een-half-uur(-3-dubbel) van Sandinista! ging wagen. Nu blijkt mij Sandinista! in alles een overtreffende trap; omvangrijker, diverser maar ook gewoon beter. Dit album is een geweldig luisteravontuur!
II) Schoenmaker hou je bij je leest!
Een zekere nieuwsgierigheid bij een muzikant is natuurlijk een vereiste. De grote muzikanten uit de popgescheidenis zijn bruggenbouwers. Leadbelly was al een crossover pionier met zijn mix van blues, folk en country. Maar je kunt je daarin ook vertillen, en dan kan een oprechte poging toch uitmonden in pastiche. Ik vind b.v. veel pogingen van bleekscheten om reggae/ska te vermengen in hun stijl weinig geslaagd. Madness? Ja nog best leuk. Doe Maar? Houterig/hoekig, niets over van enige Jamaicaanse lomigheid. “Big Muff” van John Martyn heeft daar misschien juist weer wat teveel van. “Dreadlock holiday”? Praat me er niet van! Maar dan deze Clash, er is geen stijl die ze hier ongemoeid laten; Rockabilly, disco, gospel, rhythm & blues, folk, Bebop en zelfs met de Reggae-dub (/avant garde?) komen ze zeer uitmuntend weg. Het is jaloersmakend — rond 1980 was the Clash de beste band ter wereld. Niet omdat ze de meest virtuoze muzikanten waren, maar vanuit hun grenzeloze nieuwsgierigheid en spelplezier. En het blijft overal eerbiedig naar de voorbeelden en stijleisen; waarmee die grenzeloze diversiteit ook nergens (als baldadigheid, zoals soms bij the Beatles) gaat irriteren. Ik hoor hier ook pas hoe goed The Clash op alle posities was: drums (letterlijk ‘Topper’ Headon), bas (Paul Simonon; een soort Harley Davidson-geoliede motor op bas, al is het beroemdste basloopje van de plaat, van “the magnificent 7” niet van hem), gitaar (Strummer en Mick Jones — waarvan de laatste zich hier ook als meesterarrangeur ontpopte), vocaal (Strummer — ik ben nu voor eeuwig fan) — geniaal en kunnen ze verdomme nou ook al overweg op toetsen, xylofoon, marimba en steeldrums? (& het gaat hier te ver om alle waardevolle gastbijdragen te vernoemen). En dan is de (eigen) productie ook nog om door een ringetje te halen.
III) Wees voorzichtig met politiek engagement
Er is niets mis met maatschappelijk engagement. Het probleem is wel dat het niet eenvoudig is om je op een tijdloze manier te engageren. Wat vinden we nu van Boudewijn de Groot’s “Mijnheer de president”? Toen was het natuurlijk een zeer welkom statement. Wat voelden wij ons ‘deugdzaam’ om zo uitdrukkelijk tegen de oorlog te zijn, zeker als deze zo ver van ons bed, door anderen wordt uitgevochten. “De duivelse kapitalistische bommenwerpers” tegen die “weerloze boeren”, die alleen maar een ietwat eerlijker verdeling wensten? Edoch, nu best wel gratuit. Achter die integere boerenstrijder school toch te vaak ook weer hardvochtige Stalinist. Het is niet zo eenvoudig om zeker te weten dat je ook op termijn je steun aan de juiste partij hebt uitgesproken. Ooit in de oude DDR-tijd bezocht ik Oost-Berlijn. Het moet vlak voor de val van de muur zijn geweest — waar evenwel nog niets op wees. Ik raakte daar in het (inmiddels gesloopte — want vergeven van asbest) bronskleurige “Palast der Republik” tijdens een disco met thuis gekopieerde cassette-opnamen van onze Westerse disco-hits verzeild in een geanimeerd gesprek met een aantal Oost-Duitse studenten. Ook daar was men blijkens diverse posters begaan met het (door de VS) verdrukte Midden-Amerika. De sympathieke Britse protestzanger Billy Bragg trad er die avond ook op. Tussen de bedrijven door beleed deze, in een poging om de gescheiden werelden te verenigen dat “socialism has got everything to do with love for people”. De studenten reageerden hierop met een nuchter “Hij weet niet waar hij het over heeft”. Ook the Clash stak haar steun en bewondering voor de Sandinistische boerenrevolutie (en afkeer van Amerika’s bloedige machtspolitiek in Zuid/Midden-Amerika) niet onder stoelen of banken. Idealist en socialist (al is dat nog steeds een ruim spectrum tussen zeg AOC of Joop Den Uyl en Stalin) Joe Strummer kon ook niet bevroeden dat 40 jaar na de boerenrevolutie van de Sandinisten Nicaragua na Haïti het armste land van het Amerikaanse continent zou zijn, onder leiding van de inmiddels behoorlijk autoritaire sandinist van het eerste uur Daniel Ortega (en zijn vrouw). Het doet echter helemaal (nog steeds) niets af aan de kwaliteit van dit werk, voor Strummer stond er in ieder geval iets op het spel. Destijds was ik net zo blij als Strummer met het ophoepelen van de moordenaar Somoza en hoopte ik net zozeer op betere tijden voor de Nicaraguanen. Naar die hoop kan ik nog hartstochtelijk terugverlangen. De hoop, de gretigheid, de levenslust; het zijn allemaal elementen van dit geniale meesterwerk.