De witte man blijft schuldig
“Je wordt niet meer beoordeeld op wat je doet of gedaan hebt, maar op wat je bent. Ik ben blank, man en oud, dus schuldig” stelt Arie Elshout in zijn column in de volkskrant van 24 juli in de volkskrant — welke minder verongelijkt en meer als oprechte hartekreet is geformuleerd dan je zou kunnen denken. En: “Alsof de moderne mens de zondeval na duizenden jaren in een generatie wil uitwissen. Voortdurend worden we op alle terreinen des levens gegeseld met de meetlat van goed en fout.” Zal je net zien; hebben wij ons eindelijk verlost van onze kerkelijke erfzonde, komt er uit een andere hoek een minstens zo bezwarend zondebesef opzetten. Ik ben iets jonger dan Arie, maar ongeveer net zo gepriviligeerd dus ik snap wat hij bedoeld. Daarentegen ben ik in tegenstelling tot hem nog praktiserend katholiek, dus ben ik ook niet helemaal los van dat oude religieuze zondebesef.
Waar voor de geseculariseerde witte (of blanke - wat je wilt) man het nieuwe, milieubewuste zondebesef in de plaats komt van het oude, religieuze valt het bij mij over elkaar heen. Het telt dus niet zozeer op, maar kleurt het oude religieuze zondebesef in; “natuurlijk zijn we zondig; kijk maar naar het onevenredige milieubeslag dat mijn bestaan legt, vergeleken bij iemand in zeg maar Mali”. Overigens betwijfel ik of dit in het algemeen zo is bij gelovige mensen. Ik zie namelijk om me heen, b.v. op sociale media regelmatig gelovigen anderen die niet aan de (vermoede) religieuze maatstaven voldoen, b.v. omdat ze een homoseksuele relatie hebben heel makkelijk veroordelen. Over het broeikaseffect maken deze lieden zich sowieso niet zo druk, tenminste zolang men deze niet vanaf het altaar wenst te bestrijden. Het broeikaseffect zal — fictief of niet - wel in de goddelijke voorzienigheid zijn ingecalculeerd. Voor veel christenen adelt arbeid (*) hoe dan ook, ongeacht de milieuconsequenties daarvan. Het is heel bijzonder hoe de duurzame aspecten van de boodschap van de Man van Nazareth, met name zijn afkeer van het materialisme in de mens (ook treffend door paus Franciscus aangehaald in onder meer zijn “milieu encycliek - Laudato Si”) door deze christenen — selectief - worden genegeerd. De godvruchtige boerenerven in onder meer De Peel en de Veluwezoom — veelal opgesierd met ondersteboven opgehangen Nederlandse vlaggen -staan er vaak netjes bij, omgeven door ecologisch beschouwd zeer armetierige akkers. Dat ressentiment tegen milieubeleid en stromingen die dat behartigen, die specifieke verongelijktheid is trouwens nog veel meer wijdverbreid; van West-Friesland, tot het Westland tot in Twente, overal op het platteland konden wij de omgekeerde vlaggen bewonderen. Heel vaak ligt de (erf-)zonde vooral bij een ander. Mijn desondanks (ecologisch) bezwaarde gemoed is — besluit ik dan - altijd nog veel lichter te dragen dan de dagelijkse kommer en kwel van iemand in zeg maar Mali. Maar Arie is een beetje klaar — zo lees ik - met zijn extern aangewakkerde, inmiddels seculiere schuld- en/of schaamtegevoel, als gepriviligeerde.
Maar misschien is schuld gewoon wel een “condition humaine” waar we niet zo makkelijk van afkomen. Je hoorde het al in de blues van de bij de lange na niet zo gepriviligeerde Elmore James:
“My baby caught that train and gone
It’s all my fault,
I must have did somebody wrong
Everything that happens
You know I am to blame
Everything that’s happens
You know I am to blame”
Vreemd genoeg werd de blues vaak ook in de zwarte gemeenschap gezien als duivelse tegenhanger van de gospel, die je wel werd geacht te zingen in de kerk. Ik zou echter denken dat ze bij elkaar horen, in een mensenleven: Schuld en boete, inkeer en redding, in de terugkerende cycli van het bestaan - net als winter, lente, zomer en herfst. Ik kom nooit helemaal los van van de schuld en dientengevolge niet van de blues. Vooral dat laatste is goed te doen.
Maar ik weet dat vele, net als mij gepriviligeerde witte/blanke mannen (en vrouwen) er anders in staan. Misschien houden die helemaal niet van de blues. Vaak vinden ze al die milieuproblematiek; CO2 en/of stikstof maar zelfverzonnen quatsch en dientengevolge draagt hun bestaan (in die zin) geen schuld. Ze zijn er desondanks vaak behoorlijk boos bij.
(*) WEEST NIET BEZORGD (Lucas 12)
“Hij sprak nu tot zijn leerlingen: ‘Daarom zeg Ik u: weest niet bezorgd voor uw leven, wat ge zult eten en ook niet voor uw lichaam, wat ge zult aantrekken. Het leven is meer dan het voedsel en het lichaam meer dan de kleding. Let eens op de raven; ze zaaien niet en maaien niet, ze hebben geen voorraadkamer of schuur, maar God voedt ze. Hoeveel meer zijt gij dan de vogels! Trouwens, wie van U is in staat met al zijn tobben aan zijn levensweg een el toe te voegen? Als ge dus zelfs machteloos staat tegenover zoiets gerings, wat tobt ge dan over de rest? Let eens op de bloemen, hoe zij groeien; zij spinnen noch weven. Toch zeg Ik u: zelfs Salomo in al zijn pracht was niet gekleed als een van hen. Als God nu het veldkruid, dat er vandaag nog staat en morgen in de oven wordt geworpen, zo kleedt, hoeveel te meer dan u, kleingelovigen? Vraagt dus ook gij niet, wat ge zult eten en wat ge zult drinken, en weest niet ongerust. Want dat alles jagen de heidenen in de wereld na. Uw vader weet wel, dat gij dat alles nodig hebt. Maar zoekt dan zijn Rijk, dan zullen die dingen u erbij gegeven worden. Weest niet bevreesd, kleine kudde: het heeft Uw Vader behaagd u het Koninkrijk te schenken. Verkoopt uw bezittingen en geeft aalmoezen; verschaft u beurzen die niet verslijten, en verwerft een onuitputtelijke schat in de hemel, waar geen dief bij komt en geen mot hem bederft. Waar uw schat is, daar zal ook uw hart zijn.”